A oes dyfodol i Gymru?

[celt86]

A oes dyfodol i Gymru?

Mi roedd boddi Tryweryn yn y 60'au wedi datgelu y nerth ar grym oedd gan Lloger dros Cymru. Erbyn heddiw ni fyddach yn disgwyl i drychineb o'i fath ddigwydd eto...wel, mae Cymru dal o dan rheolaeth y Saeson, ac maen't gyda puppet yn y Cynulliad, Peter Hain. Mae Lloegr yn sychedig am fwy o ddwr Cymru, ac mae yna cynlluniau i foddi mwy o gymoedd er mwyn i'w drosglwyddo i dde-ddwyrain Lloegr. Wel, mi wnaeth y Cynulliad gwych ma sydd genom ni rhwystro y fath beth...reit? wel, NA! Mae Peter Hain wedi ysgrifennu 'clause' mewn 'future bill' sydd yn gwneud yn siwr na fyddai'r cynulliad efo'r grym i wneud pendefyrniadau dros dwr Cymru. Mae'r grym hyn yn aros yn Llundain, gyda'r Saeson. Felly, os fyddai'r cynulliad ar Cymry yn erbyn y fath gynllun, mae'n debyg fyddai'r Saeson yn bwrw mlaen gyda boddi cwm oherwydd, 'Its only Wales isn't it!' A yw Cymru dal yn Coloni Lloegr?

Erbyn heddiw, mae'r Saeson wedi ail-ddarganfod eu hunaniaeth Saesnigaidd. Mae'r St Geroge's cross wedi cymryd drosodd o'r Union Jack, ac mae llawer mwy o Saeson yn awr yn gweld eu hunain yn fel Saeson yn unig, yn hytrach na fel Prydeinwyr. Mae hyn y dda o beth wrth gwrs, gan ei fod yn gwanhau'r syniad yma o Brydain ac i fod yn Prydeiniwr, sydd yn nawr yn marw allan. Ond, ar y llaw arall, mae'n afiach o beth gweld yr holl fflagiau Lloegr yng Nhgymru a'r holl bobl sydd yn mynd o gwmpas yn gwysgo crysau Lloegr. Yn wir, mae nifer
o'r Saeson sydd yn dod yma i fyw yn dysgu yr iaith, rhaid cofio hyny, ond mae'n wir dweud eu bod yn y lleiafrif. Mae rhan helaeth o Saeson syn dod yma i fyw yn hiliol ac yn 'little Englanders.' Mae'r mewnfudwyr yma yn cynnwys Hippies: Ewch i CAT-Centre for Alternative Technology ger Machynlleth, Hippies Saesnig yw 98-99% or staff, sydd ddim eisiau
gwneud dim byd efo'r Cymru ond byw bywyd 'alternative' gydai 'clique' Seisnigaidd. Mi wnaeth S4C gwnued rhaglen ar CAT rhyw cwpwl o flynyddoedd yn ol, a dim ond 1!ia, 1! aeolod o staff a oedd yn medru siarad Cymraeg allan o staff o bron i 80, ac yn y caffi oedd
y person yna yn gweithio. Mae CAT di bod yna ers bron i 30 mlynedd, eto mae'r sefydliad yn gwbl Seisnigaidd. Ac wrth gwrs, ni allwn anghofio am yr henoed ceidwadol sydd wedi dod yma 'for a quite retirment.' Y mewnfydwyr hen yma sydd yn debygol o edrych yn flin arnoch
pan rydych yn siarad Cymraeg, ac yn debygol o ddweud 'Don't speak that language here.' Ar y bws unwiath, mi glywais dau hen ddynas Saesneg yn siarad am y Cymru. Mi roeddynt yn trafod faint o Gymraeg oedd yn cael ei siarad mewn trefi, ac yn cymryd balchder or ffaith bod
y Gymraeg yn diflanu mewn ambell i lefydd, "There is a lot of English in Dolgellau now, it's not that Welsh, not like 'Portmadoc', I think that's quite Welsh still..." Er bod Porthmadog yn eitha Saesnigaidd erbyn heddiw. Agwedd fel hyn mae nifer or Saeson yn ei gario, 'Love the scenary and landscsape, but hate the Welsh languageand people.' Maen't yn dod i 'Waiws' (fel maen't yn ei alw) a'i droi yn rhan o Loegr gan nad ydynt eisau mabwysiadu yr iaith na'r diwylliant Gymraeg. Mae'r 'problem families' yma sydd wedi cael eu 're-locatio' o Loegr i trefi bach Cymru yn cael effaith mawr ar y gymuned. Mae nhw'n Saeson rhonc, ac mae'r Chavs Saesnig yma wedi creu hollt yn y gymdeithas, ac maen't yn
hollol wrth-Gymreig. Yn Aberystywth unwaith mi roedd fi an ffrindiau yn siarad Cymraeg, nes i'r Chav Sais ma dod a dweud, "What's with all the Welsh!" Fel Cymro Cymraeg, mae siarad Cymraeg wedi dod a fi mwen ambell i helynt gyda Sais. Pam?! Fy Nhgwlad i ydi Cymru, pam
ddyla fi deimlo'n anifir bob tro dwi'n siarad Cymraeg! Pam rhaid i fi fod yn atebol i rhyw Sais hiliol?

Mae Saeson sydd yn dod yma ar wylia yn disgwyl Cymru i fod yn llawn o bobl Cymraeg. Fel person sydd wedi gweithio tu ol i bar mewn tafarn/hotel prysyr, mi roedd hi'n rhyfedd clywad ymwelwyr yn deud petha fel, "Every hotel I have stayed in so far in Wales were owned by English people" a gan mae Saeson, suprise suprise, oedd yn berchen ar y dafarn oeddwn i yn gweithio ynddo, mi roedd ymwelwyr Saesneg yn dweud, "Oh, not ran by Welsh people then?" Roeddwn i yn cael yr argraff bod nifer o Saeson eisiau clywed a gweld pobl Cymraeg, ac roedd nifer yn siomedig gweld a chlywed mor gymaint o Saeson yn y wlad. Mae'n
amlwg bod mewnfudwyr wedi cymryd drosodd y sector twristiaeth yng Nghymru. Faint o dafarndai, Swyddfeydd Bost, Gwestai, B+B ac ati sydd yn cael ei rhedeg gan Saeson? Nifer fawr ohonynt o be dwi di glywed a gweld. Ble mae'r Cymry? Pam nad ydi'r Cymry mor niferus yn y sector twristiaeth? Rydym yn eithaf niferus o ran rhedeg caeau campio ac ati, sydd yn rhan o arallgyfeirio, ond nid mewn busnes sydd yn gwbl debynol ar dwristiaeth.

Mae ffigyrau yn creu darlun eitha llym o sefyllfa Cymru. Ar hyd yr arfordir o Aberdyfi i Harlech, mae dros 70% o bobl wedi cael eu geni yn Loegr! Gorllewin Cymru ydi hwn i fod! Mae archwyliad arall wedi dangod bod 33% o'r poblogaeth ddim yn ystyried eu hunain fel Cymry. Saeson yw rhan helaeth o'r ganran yma mae'n siwr. Mae hyn dros chwarter y wlad! A gyda pethau yn mynd o ddrwg i waeth o ran y niferoedd o Saeson yn dod yma i fyw, dwin siwr mi eith y ffigwr yma fyny. Mae'r Cymry yn lleiafrif mewn aml i ardaloedd yn barod, ydi hin bosib i'r Cymry ddod yn lleiafrif yng Nghwlad eu hunain? A pam dwin dweud 'Cymry' mae hyn yn golygu Cymru Cymraeg a Chymru di-Gymraeg. Rydym i gyd yn Gymry ar diwedd y diwrnod a mae angen ymuno fel un er mwyn lles Cymru.

Rydym i gyd yn dadlau a oes dyfodol ir iaith, ond mewn gwirionedd, mi ddylan ni feddwl, 'A oes dyfodol i Gymru?' Mae'r sefyllfa yn wahanol yn Iwerddon ac yr Alban. Er bod yr iaith Gaeleg dim ond yn cael ei siarad gan % isel iawn, nid ydi hyn yn golygu mai dim ond y % isel hyny sydd yn Wyddel neu'n Albanwr. Ond mae'r sefyllfa yn fwy cymleth yng Nghymru. Yn ardaloedd diwydiannol y De, er bod y iaith yn ennill tir yno, Saesneg yw iaith pob dydd. A ydi hyn yn eu gwneud yn Saeson? Na! Mae acen cryf y cymoedd yn nodweddiadol o fod yn un Cymraeg, ynghyd a diwylliant Rygbi, sydd wrth gwrs, yn nodweddiadol o ddiwylliant Cymru. Ond yn y Fro Gymraeg, i siarad Cymraeg i'w fod yn Gymro. Yn yr ardaloedd hyn, os ydych dim ond yn medru siarad Saesneg, y siawns yw eich bod yn Sais sydd wedi dod yno i fyw. Mae rhan helaeth o bobl sydd yn ystyried eu hunain yn Gymreig yn y Fro yn siarad Cymraeg. Er, erbyn heddiw, mae hi'n drist iawn mynd drwy'r Fro Gymraeg a chlywed mor gymaint o Saeson o gwmpas. Ambell i weithiau nid un gair o Gymraeg i'w glywed. Mae ardaloedd arfordirol fel rhannau bach o Dudley a Wolverhampton ac ambell i lefydd eraill fel Coronation Street. Sut all Cymru parhau i fod yn wlad, os ydi'r elfannau sydd yn ei wneud yn unigryw e.e. Iaith, diwylliant ar Cymry fel pobl, yn cael eu disodli gan elfennau Saesnigaidd ar Saeson?

(Sori am unrhyw wallau sillafu!)

[pigog]

Cytuno gyda popeth ti'n gweud Celt 86.
Hefyd rwyf yn aml yn meddwl- ble mae'r Cymry wedi mynd? Mae'n peth diflas iawn i fi i gweld yr holl grantiau y bwrdd twristiad yn mynd i mewnfudwyr o'r Midlands i gwneud pethau fel 'country house hotels' - es i sefyll un tro mewn un rhwng Llambed ac Aberaeron - dim syniad oeddwn yn Cymru pan oeddwn yn sefyll yna am 2 diwrnod. Hefyd un arall ger Aberystywth yn gweud pan oeddwn yn bwcio mewn (sdim acen crif Cymraeg gennyf achos mwyafrif fy addysg ty allan i Gymru) i fi peidio becso am y safon achos nad oeddynt yn rhoi croeso i bobl lleol - enwedig ffermwyr. I gweud i gwir - cerddes allan a dim aros yna. (Mewn cof am dacu a mamgu- ffermwyr o Ceredigion !!!!). 'Na treni nad oedd bobol Cymraeg lleol wedi cymryd y grant o'r cynulliad.

Efallai mae'r Cymry wedi cael eu coloneiddio gymaint maent nawr yn meddwl mae'r sefyllfa hyn - enwedig y perthynas rhwng y mwyafrif y Saeson sydd wedi symud i Gymru gyda Cymru a bobol Cymraeg yn normal a iachus? Nadi. ' Psychology of the oppressed 'rwyn meddwl. 'Passivity and silence of the oppressed' ( geiriau Friere a Fanon ayb). Dyna pam maent yn cymryd yr oppression ac yn fud.

Ond cofia Celt86 -tamed bach o gymorth efallai- mae na rhai lleisiau yn dal yn siarad lan a sefyll lan drostom..(fel bobol Cymuned a CYI )a rhai rwyn meddwl sydd yn cyfrannu ar maes-e. a diolch enfawr iddynt a pob llyddiant a nerth iddynt i gario mlaen yn 2008.

[rooney]

Paid disgwyl i unrhywun yn y cynulliad drafod y pwyntiau pwysig yr wyt yn ei wneud. Mae nhw ormod o ofn trafod unrhywbeth o bwys. Gwell ganddynt gael trafodaethau hynod o ddiflas er mwyn i'r cyhoedd roi'r swits off. Cynulliad yn wastraff amser gan fod ein gwleidyddion yn rhy wleidyddol gywir, ac felly does ganddom ddim democratiaeth go iawn mewn gwirionedd. Trafod pethau ymylol a ddim pethau ffwndamental. Fydde ti'n meddwl mae Plaid cymru fyddai mwyaf tebygol o godi'r pynciau yr wyt yn drafod ond mae nhw wedi bod mor brysur yn dynwared by blaid lafur dros yr 20 mlynedd diwethaf fel fod nhw wedi anghofio pam fod pobl yn yr ardaloedd Cymraeg yn pleidleisio drostyn nhw yn y lle cyntaf. Ac i rwbio'r halen yn y briw mae cyngor Plaid Cymru yng Ngwynedd yn cau ysgolion Cymraeg- dangosydd addas iawn o pa mor allan o gysylltiad mae nhw gyda'u pobl.

[Hogyn o Rachub]

Mae'n anodd iawn gweld gobaith weithiau, dw i'n cytuno, ond mae 'na rywbeth am y Cymry a Chymru sy'n ddiawledig o ystyfnig yn wyneb popeth, er nad yn wrthryfelgar. Os bydd y genedl Gymreig yn diflannu eith hi ddim drwy gicio a sgrechian ond yn hytrach wrth bwdu.

Mi ddaw Cymru, ym mha ffurf bynnag ydyw, i ben rhyw bryd, dw i'n meddwl bod hynny'n anochel, a fel cenedl rydym ni eisoes yn un o'r rhai hynaf a fodolwyd erioed. Er, mae rhyw reddf yn dweud wrthyf nad ydi hi ar ben arnom, Mae 'na wendidau aruthrol yng Nghymru: a does pwynt beio'r gwleidyddion, o ba blaid bynnag, mwy na beio'i phobl ei hun. Ond neno'r tad cofia bod 'na gryfder dwfn a hynafol iawn i Gymru hefyd. Nid cyd-ddigwyddiad fu goroesi'r Rhufeiniaid a'r Normaniaid a'r Llychlynwyr. Prin y byddwn ni'n gor-oroesi'r Saeson (mae'n ffawd ni ynghlwm iddyn nhw i raddau helaeth erbyn hyn), ond mae 'na bellter i fynd.

Dw i'n 'styfnig o'r farn mai unig wir achubiaeth Cymru ydi drwy fod yn wlad annibynnol: dw i'n meddwl ei bod yn anochel mai fy nghenhedlaeth i fydd rhai o'r rhai cyntaf i'w gweld. Dydi annibyniaeth ddim yn datrys popeth, wrth gwrs, ond mae gennym ni strwythurau cenedlaethol ym mhob maes yng Nghymru sy'n sail cryfach i genedl nac y bu gan, er enghraifft, Iwerddon yn y 20au.

Mae 'na fai ym mhob man am y sefyllfa bresennol, boed hynny o Blaid Cymru i beidio â brwydro digon i lywodraethau Llafur a'i hanwybyddodd a llywodraethau Torïaidd a ddinistriodd ei chymunedau.

Dyn â wyr beth ydi'r ateb, fydd 'na byth ateb hudol sydd am wella popeth, yn enwedig pan mae'n dod i genedl mor cythryblus â Chymru. Un o'r pethau dw i'n ei garu a chasáu am Gymru ydi ei bod wastad mewn twll o ryw fath. Ond beth bynnag di'r sefyllfa dw i'n foldon cadw gobaith, ar y lleiaf, oherwydd bod hynny'n sail i bopeth.

[celt86]

Llythyr diddorol yn y Western Mail Heddiw, 17 Rhagfyr, 2007:

'Wales will Disappear' - P MERFYN THOMAS-Rhyl

Dyma dyfyniad o'r llythyr:

'The point is that there is no such nationality as British, it is another word for English. Great Britain could be renamed Greater England, just as the former Yugoslavia was Greater Serbia. If we don't preserve our distinct Welshness it will cease to exist and so will Wales.'

[Chip]

Mae'r darlun yn go drist pan bo chi'n rhestri popeth fel hyn, yn sicir mae fwy o pethau yn erbyn dyfodol Cymru na sydd o'i blaid, a'r peth sy'n becso fi ydy bod yr hyn i ni yn colli ddim yn cwympo i ffwrdd yn sydyn ond yn llithro yn araf bach, trwy tesco fwy yn Aberteifi, cwpwl hen arall o loegr wedi symud mewn i lawr y rhewl. Dwi'n amau os oes na bro Gymraeg go iawn ar ol (ar wahan i maes-e efallai).
fel hyn mae fel petai yn adael yn araf bach a mae neb yn sylwi neu neb yn cael digon o sioc i wneud rhywbeth amdano.

[rooney]

falle ni'n cael beth ni'n haeddu? falle ni'n cael ein barnu?

[Ap Corwynt]

fel hyn mae fel petai yn adael yn araf bach a mae neb yn sylwi neu neb yn cael digon o sioc i wneud rhywbeth amdano.

Ti'n taro'r hoelen ar ei phen- a dyma pam fod y syniad o 'Fro Gymraeg' yn gymaint o sgwarnog. prin ganrif yn ol mi fyddai'r rhan fwyaf o Gymru yn y 'Fro' dybiedig honno, gyda'r mwyafrif o'r cymoedd a'r ardaloedd dwyreiniol, gyda'r Gymraeg yn cael ei siarad y tu hwnt i ffiniau swyddogol Cymru fel iaith gynhenid. Colli tir cyson yw hanes y Gymraeg ers hynny, beth bynnag ma'r cyfrifiadau diwethaf yn ei ddweud.
dwi'n meddwl ein bod ni'n gweld enghraifft o garfan o bobl yn 'cael digon o sioc i wneud rhywbeth amdano' yng Ngwynedd ar y foment. Dwi'n difaru dweud hyn, ond dwi'n tybio mai hel sgwarnogod yw honno hefyd- nid y broblem yw cau ysgolion, ond yn hytrach newid sylfaenol yn y gymdeithas yn gyffredinol yn sgil llai o swyddi dymunol i'r bobl a fagwyd yn yr ardal, ac apel y bywyd trefol/dinesig i ieuenctid yr ardaloedd hyn.

ma'r materion yma yn mynnu dau ymateb: parhau i wthio am ddeddfwriaeth, yn enwedig ym maes rheoleiddio tai, ac annog busnesau bach, ond yn bwysicach fyth, annog cymru cymraeg i setlo am swyddi lle na fyddant yn cael 25,000+ y flwyddyn: lle na fydd yr archfarchnad yn un 24 awr, lle ma'r dafarn leol dal yn cau am unarddeg. Nid gofyn i gamu nol i'r oesoedd tywyll fyddai'r fath alwad ond yn hytrach ymrwymiad i fyw bywydau modern yng nghanol hen ddiwylliant. Byddai un teulu ifanc yn symud i unrhyw ardal wledig Gymreig yn trawsnewid ardal, gan wario'i pres mewn siopau lleol ac arloesi mewn diwylliannau lleol. Mewn byd lle mae globaleiddio yn creu cymunedau sy'n gyfnewidiol, a rhyngweithio cymunedol rhwng pobl yn llai arhosol a chyson, yr hyn sy angen i unrhywun sydd a gwir ddiddordeb ym mharhad cymru fel 'cenedl' yw ymrwymiad i'w chymunedau.

Ymddiheuraf os yw fy safbwyntiau'n naif! Cofion.ApC.

[pigog]

Mae'r darlun yn go drist pan bo chi'n rhestri popeth fel hyn, yn sicir mae fwy o pethau yn erbyn dyfodol Cymru na sydd o'i blaid, a'r peth sy'n becso fi ydy bod yr hyn i ni yn colli ddim yn cwympo i ffwrdd yn sydyn ond yn llithro yn araf bach, trwy tesco fwy yn Aberteifi, cwpwl hen arall o loegr wedi symud mewn i lawr y rhewl. Dwi'n amau os oes na bro Gymraeg go iawn ar ol (ar wahan i maes-e efallai).
fel hyn mae fel petai yn adael yn araf bach a mae neb yn sylwi neu neb yn cael digon o sioc i wneud rhywbeth amdano.

Oh Chip - ti'n iawn ac o ddifri oeddwn bron llefen wrth darllen yr uchod. Mae'r hen llefydd Cymraeg oedd mor agos at fy nhalon yn diflanu o flaen fy llygaid. Pam sdim ' neb yn siarad lan - enwedig o Plaid Cymru? A ble mae bobl wedi mynd? Chwarae mewn bands a gigs yn Caerdydd? Gweithio mewn swyddi yn y sector cyhoeddus yn Caerdydd? Pam dim reactiwn wrth neb........(Rwyn teimlo mor isel nawr rwyn mynd lan lofft i darllen a gwneud ymchwil).

[Huw T]

fel hyn mae fel petai yn adael yn araf bach a mae neb yn sylwi neu neb yn cael digon o sioc i wneud rhywbeth amdano.

ma'r materion yma yn mynnu dau ymateb: parhau i wthio am ddeddfwriaeth, yn enwedig ym maes rheoleiddio tai, ac annog busnesau bach, ond yn bwysicach fyth, annog cymru cymraeg i setlo am swyddi lle na fyddant yn cael 25,000+ y flwyddyn: lle na fydd yr archfarchnad yn un 24 awr, lle ma'r dafarn leol dal yn cau am unarddeg. Nid gofyn i gamu nol i'r oesoedd tywyll fyddai'r fath alwad ond yn hytrach ymrwymiad i fyw bywydau modern yng nghanol hen ddiwylliant.

Ymddiheuraf os yw fy safbwyntiau'n naif! Cofion.ApC.

Allai ddim cytuno gyda ti ar y pwynt yma. Os yw Cymru (a'r Gymraeg) am oroesi'r ganrif bresennol, yna mae'n rhaid iddi fod yn barod i gofleidio'r byd modern, nid cuddio rhagddo mewn rhyw ffantasi o'r 'hen ffordd Gymreig o fyw'. Yn bersonnol, byddwn i'n llawer mwy cyfforddus mewn Cymru 'wledig' lle mae pawb yn nabod ei gilydd, y tafarndai yn cau ar amser, a'r capeli'n llawn. Yn anffodus, mae'r ddelwedd yma yn dod yn llai canolog yng Nghymru heddiw, a rhaid, rwy'n teimlo, derbyn y newidiadau sy'n dod yn sgil globalieddio/moderneiddio, nid ceisio'i ymladd.

Rhaid i mi hefyd angytuno gyda'r hyn wyt ti'n ddweud am aros ar gyflogau isel a busnesau bach. Gan gydnabod fod y model sosialaidd yn amhosibl, fe fyddwn i'n dadlau mae un o brif wendidau economi'r Gymru 'Gymreig' y absenoldeb y 'profit motive'. Pam fod yr holl westai (er enghraifft) fel y sonir uchod yn nwylo Saeson nid Cymry? Yn rhannol, fe fentraf, am nad oes digon o fenter yng Nghymry'r ardal, sy'n fwy na pharod i eistedd nol ar gyflog lled-gyffhorddus yn y sector gyhoeddus. Rheswm arall mae'n siwr yw diffyg capital- sefyllfa na fydd yn gwella os yw pawb yn aros adref a derbyn cyflog isel. Onid gwell fyddai i raddedigion Cymreig geisio am swyddi tal uchel yng Nghaerdydd/Lloegr a gweithio yno am rai blynyddoedd? Dyna'r unig ffordd, yn fy marn i, i Gymry ddatblygu'r capital sy'n angenrhieidiol i gynnal y 'fro'.

Unwaith eto, ffwlcrwm y ddadl yw'r ymateb gorau i globaleiddio. Mae angen derbyn allfudiad o Gymru wrth i bobly chwilio am swyddi sy'n talu'n dda. Fel y gwelir o gymunedau allfud eraill (megis y Pwyliaid ym Mhrydain), y tueddiad yw i swm sylweddol o arian ddychwelyd i'r famwlad. Rhaid derbyn yn yr un modd fod mewn fudiad i Gymru yn anochel (er y byddwn yn ffafrio deddfwriaeth i roi amodau ar hyn). Yr hyn sy'n allweddol yma yw i Gymrageiddio'r mewnfudwyr yma, gan eu troi yn Gymry o few cenhedlaeth neu ddwy.

Yn rhannol, dyma pam rwy'n fwy ffyddiog na rhai o'r postiadau uchod am ddyfodol Cymru. Mae yna system addysg mewn lle nawr sy'n sicrhau exposure helaeth i'r iaith Gymraeg (ac fe fydd hi rai blynyddoedd rwy'n credu nes bydd hyn yn cael ei adlewyrchu yn y demographics). Bydd pob disgybl ysgol yng Nghymru bellach yn gadael ysgol gyda oleia peth deallusrwydd o'r iaith - y sialens i'r gymuned Gymraeg yw ei hysgogi i'w defnyddio.

Yn olaf, gallaf uniaethu gyfa phrofiad pigog o weld yr "hen llefydd (sic!) Cymraeg oedd mor agos at fy nhalon yn diflanu o flaen fy llygaid" - mae fferm fy Nhatcu a Mamgu a thy fy Nain a Thaid yn eiddo i Saeson bellach. Ond eto, gallaf gysuro fy hun trwy wybod fy mod i dal yma er hynny, gyda'm holl atgofion am fel y bu, ac y gellir, trwy waith caled ac ymroddiad, eu gwneud yn aelwyddydd Cymraeg eto.