Ffrwyth Hynafol Cymru

[huwwaters]

Erthygl yn y Western Mail heddiw:

THEY’RE the long-forgotten native fruit trees that once kept medieval Wales fed long before the days of the supermarket Golden Delicious.

Nestling in the shadow of Conwy’s town walls, an unloved patch of scrubland contains the last remnants of a centuries-old orchard containing rare varieties of apples, pears and the unusual Denbigh plum.

But a campaign has now begun to restore the untended site, crammed with the finest Welsh fruits of yesteryear, to its former glory.

Gweddill yr erthygl yma: http://icwales.icnetwork.co.uk/news/wales-news/2007/11/20/campaign-to-restore-rare-fruit-orchard-91466-20131595/

Yn ogsytal â'r erthygl yma, dwi'n gwbad fod nhw wedi ffindio math o goeden 'fale ar Ynys Enlli sydd yn unigryw.

Oes bosib bod mwy o blanhigion fel yma yng Nghymru nad oes neb yn gwbad eu bod yn wahanol i'r prif ffrwyd o blanhigion?

Dylid sefydlu corff annibynol i oruwchwylio, neu un o dan adran amgueddfeydd neu rywbeth, a gwneud yn siwr fod pethe fel yma'n cael eu diogelu?

[7ennyn]

Mae afalau cwcio Mon yn chwedlonol. Roedd yna goeden yng ngardd fy nhaid a nain hyd nes yn ddiweddar. Mae nhw'n afalau anferth - mi fedri di lapio dy ddwylo rowndyn nhw heb i flaenau dy fysedd allu cyffwrdd eu gilydd. Mae ganddyn nhw groen gwyrdd golau caled, mae nhw braidd yn sur, ac mae nhw'n troi'n frown yn syth ar ol plicio'r croen. Un flwyddyn mi gafwyd tua hanner tunnell o gnwd - o un goeden! - ar fy marw!

[Macsen]

Ian Sturrock o Fangor yw'r dyn i siarad hefo fo os ydach chi'n darganfod unrhyw ffrwythau unigryw. Mae o'n eu casglu a'u meithrin nhw. Gen i un o'i goed afal enlli yn yr ardd.

[Rhys]

Mae'n hurt braidd mai canran bychan iawn o'r afalau rydym yn brynnu sy'n dod o Brydain, mae'r rhan fwya o Selanand Newydd neu de America. Dwi wrth fy modd â Egremont_RussetEgremont Russet.

Mi oed na stori ar y newyddion am rhywbeth tebyg i beth sydd yn digwydd yn Conwy yn cymeryd lle yng Nghas Gwent ble roedd ail-blannu perllannoedd a gwmpas y dref.

Dwi'n meddwl bod Coed Cymru'n annog pobl i ail-blannu/gwarchod eu perllanoedd, ond welai ddim ar ei gwefan.

Dylai pawb fod â choedoen ffrwyth yn ei gardd, unwaith mae wedi sefydlu, does dim angen gwneud fawr dim iddo pob blwyddyn, mond casglu'r ffrwyth.

[Geraint]

Mae yna boblogaeth bach o’r goeden Sorbus Domesitca (Whitty Pear, Service Tree),sydd efo ffrwyth, ar arfordir Bro Morgannwg. Mae hwn yn goeden prin drosd Ewrop. Tan yn ddiweddar, credywd mae ond un coeden cynhenid oedd ym Mrhydain, yn Fforest Wyre, Wocesterchire. Ond yn 1983 darganfyddwyd poblogaeth o’r coed ym Mro Morgannwg.

Dwi wedi gweld y coed fy hunan, sydd yn tyfu ar ben clogwyni uchel yr arfordir, ger Parc Wledig Porthceri wrth Y Bari. Mae ganndynt ffrwyth bach coch:



Y dyfyniad yma yn ddiddorol:

Despite there being historical references in Welsh poetry dating back to the 9th century, the Wyre individuals were for a long time thought to be the only known living trees which might still hold the genes of native S.domestica in the Britain.

Mae hwn yn damcanu fod y ffrwyth yn cael eu ddefnyddio i wneud diod meddwol, fod y rhufeiniad yn ei ddefnyddio i wneud 'cevevisia', sef gwraidd yr enw 'service' tree. Mae hyn yn awgrymu fod Prydeinwyr/Cymru wedi cario mlaen defnyddio y ffrwyth ar ol amser y Rhufeiniaid.

Unrhyw synaid da rhywun be di’r enw Cymraeg am y goeden neu y ffrwyth?

Gwybodaeth:

http://www.watsonia.org.uk/Wats20p379.pdf

http://wbrc.org.uk/worcrecd/Issue7/whittyp.htm

[S.W.]

unusual Denbigh plum

Nid y tro cyntaf i un weld yr enw Denbigh a'r gair unusual yn yr un frawddeg!