Y Gymraeg a'r Amgylchedd

[Ffwlbri]

Wn i ddim faint o bobl sydd wedi dod ar draws y Papur Gwyrdd, cylchgrawn ecolegol cymraeg cymharol newydd, ond gwelais rhywbeth yn y rhifyn diweddaraf wnaeth i mi feddwl. Yn rhifyn 3, roedd erthygl gan Dafydd Watkin oedd yn gofyn:

"Ydi pwnc newid hinsawdd o bwys i Gymru Cymraeg? Yn aml iawn, nid yw materon amgylcheddol wedi cael y sylw dyledus ymhlith siaradwyr Cymraeg. Ystyrir bod materion gwyrdd fel petai o ddiddordeb i'r di-Gymraeg"

Fy ymateb gyntaf oedd bod hyn yn gwbl anheg, rwyf fi yn siaradwr Cymraeg ac wedi bod yn ymboeni ynghylch materon amgylcheddol ers oeddwn yn blentyn. Ond wedyn, fel yr ydw i wedi son mewn edefyn arall, bum mewn cyfarfod ar ddatblygu cynaliadwy yn fy ardal lleol, a gweld bod y rhan fwyaf o'r bobl ddaeth i'r cyfarfod yn bobl ddwad, saesneg eu hiaith. Hefyd rwy'n ymwybodol fod llefydd fel Canolfan y Dechnoleg Amgen yn Machynlleth yn eithaf saesnegaidd. Tydi hyn ddim yn gynrychiolaeth deg o'r holl waith amgylcheddol sy'n mynd ymlaen, fe wn, ond mae ymgyrchoedd amgylcheddol yn aml wedi cael eu cysylltu a demograffig arbennig, a hwnnw ar y cyfan yn un di-gymraeg. Ydi'r ddelwedd o fudiadau amgylcheddol fel rhywbeth sy'n perthyn i 'hipis Saesneg' yn rhywbeth sy'n nadu pobl cymraeg eu hiaith rhag ymuno? A ble mae'r hipis Cymraeg? Os oes 'na gysylltiad rhwng agweddau cymdeithasol a'r math o ymgyrch mae pobl yn ei gefnogi, pam? Onid ydi dyfodol y blaned yn effeithio arnom ni i gyd? Neu ydi'r feirniadaeth yn hollol anghywir, oes 'na garfan o amgylcheddwyr cymreigaidd yn rhywle nad ydw i wedi dod ar eu traws nhw eto?

O edrych dros y pynciau o dan 'amgylchedd a chynaladwyedd' yma ar maes-e, mae hi'n amlwg bod pobl yn ymdiddori yn yr amgylchedd. Ond, mae'n edrych i mi fel bod hyn ar y cyfan yn ddiddordeb ym myd natur, mewn 'nabod rhywogaethau, mewn gwylio, yn hytrach na gweithredu. Cywirwch fi os ydw i'n rong, ond wela i ddim llawer o syniadau radical yma. Mae newid hinsawdd yn fygythiad o ddifri i'n ffordd ni o fyw yn y Gorllewin, sy'n gofyn am newidiadau go bellgyrhaeddol os ydan ni am osgoi'r effeithiau gwaethaf. Beth wnawn ni?

[Hogyn o Rachub]

I fod yn onest dw i yn meddwl bod y Cymry Cymraeg yn grwp cymdeithasol sy'n eithaf ddifaterol am yr amgylchedd. Debyg ein bod ni "y tu ôl iddi" mewn sawl peth beth bynnag a dydyn ni ddim wedi mabwysiadu'r meddylfryd gwyrdd eto.

Ond, dw i yn meddwl hefyd bod amgylcheddiaeth yn cael ei ystyried yn rhywbeth i 'hipis Saesneg'. Dach chi'n gwybod y teip - y rhai sy'n symud i'r Gymru wledig ac yn dangos i bobl leol "y ffordd iawn o fyw". Fel wyt ti'n ei ddweud, dim ond edrych ar y Ganolfan Technoleg Amgen ger Machynlleth sydd ei angen - o beth dw i wedi'i glywed mae'r perchnogion yn anghefnogol iawn i'r Gymraeg ac o'r 80 neu hynny o staff sy'n gweithio yno, llond dwrn sy'n siarad Cymraeg.

Hynny yw, mae'r bobl hyn yn efelychu eu ffordd hwy o fwy ond yn meddwl fod pethau sydd o gonsyrn i nifer o Gymry Cymraeg, fel y Gymraeg a thai, yn rhywbeth eilradd iawn.

Felly, heb daflu baw ar amgylcheddaeth yn gyffredinol yn y lleiaf, dw i yn meddwl ei bod yn cael ei weld fel rhywbeth Seisnig, a dydi'r rheini sy'n ei harddel yn aml ddim yn genhadon da iawn ar ei chyfer.

[Griff-Waunfach]

A oes gan y gylchgrawn gwefan o gwbwl?

[Madrwyddygryf]

Tybiaf bod y Cymry'r un mor bryderus ar amgylchedd a phawb arall. Ond mae’n siŵr bod lot o fo i wneud a pethau fel cael ein darlithio ar yr amgylchedd naturiol gan bobl sydd heb barch tuag at ein amgylchedd diwyllianol. Un esiampl dda yw bobl ma’ sydd yn hoff o gwyno am bethau dwyieithog gan ddweud ‘producing vast amounts of paper to the benefit of a minority language is a waste and enviromentaly unfriendly’….

Dwi fy hun yn ymgeisio fy nghorau i helpu’r amgylchedd. Mae gennyf bin compost yn yr ardd (os nad gennych un, mynnwch un asap. Blydi gwd), rwyf yn amgylchu cryn dipyn o’n sbwriel, mae mwyafrif o bulbs golau yn y tŷ yn rhai egni-isel a dwi’n defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus rhan amlaf. Roedd llawer o fwyd a oedd yn dod ar y bwrdd bwyta y teulu pan oeddwn yn ifanc yn cael ei dyfu yn yr ardd gefn (blynyddoedd cyn i’r Hugh Fearnly Wittingshaw a’i cyd-Guardianistas troi fyny).

[Griff-Waunfach]

Tybiaf bod y Cymry'r un mor bryderus ar amgylchedd a phawb arall. Ond mae’n siŵr bod lot o fo i wneud a pethau fel cael ein darlithio ar yr amgylchedd naturiol gan bobl sydd heb barch tuag at ein amgylchedd diwyllianol. Un esiampl dda yw bobl ma’ sydd yn hoff o gwyno am bethau dwyieithog gan ddweud ‘producing vast amounts of paper to the benefit of a minority language is a waste and enviromentaly unfriendly’….

Tybiaf mai nid pobl sy'n peoni am yr amgylchedd yw rhain, ond yn hytrach pobl sy'n cymryd mantais ar boblogrwydd y dadl gwyrdd.

Un llyfr da sydd yn clymu ieithoedd lleofrifol a'r amgylchedd yw Vanishing Voices. Mae'n dadlau bod yna cysylltiad rhwng colli amgylchedd a cholli ieithoedd.

[Macsen]

Swn i'n meddwl mai un rheswm pam bod y Cymry Cymraeg yn poeni llai yn yr amgylchedd yw nad ydi trigolion y gogledd-orllewin wedi llwyddo i'w ddinistrio eto. Os wyt ti'n byw yn dinasoedd smoggy Lloegr neu cymoedd diwydianol y de ti'n mynd i bryderu mwy am y peth nag os wyt ti'n byw ymysg mynyddoedd Eryri. Ond dwn i ddim a yw hynny'n dangos ein bod ni'n poeni llai, ta wedi poeni digon ar hyd yr oes a ddim jesd yn codi pais ar ol piso fel y gweddill.

Ond welais i ryw adroddiad yn ddiweddar oedd yn dangos bod pobol ifanc yng Nghymru yn poeni mwy am yr amgylchedd na'n gweddill Prydain. A dw i'n cymryd nad y teip Save the Whales not Wales oedd pawb a holwyd.

[Ffwlbri]

Mae gan y papur gwyrdd wefan - http://www.ypapurgwyrdd.com/

Mae Vanishing Voices yn edrych yn diddorol iawn. Mae 'na gorff eithaf sylweddol o lenyddiaeth ar y cysylltiadau rhwng bioamrywiaeth ac amrywiaeth diwylliannol, llyfr arall sy'n eithaf difyr yw 'On Biocultural Diversity' http://ucjeps.berkeley.edu/Maffi-book.html ac mae 'na sefydliad o'r enw terralingua sy'n ymwneud a'r maes http://www.terralingua.org.

Pwynt da gan Macsen, am gyflwr yr amgylchedd yng Nghymru, ond rhaid cofio bod effaith ein gweithredoedd yn mynd yn llawer pellach na'r stepan drws, achos mi'r ydan ni gyd yn rhanu'r un awyr, a'r un moroedd, a'r un gylchred garbon.

Mae'r pwynt am bobl ifanc yn diddorol, hefyd. Dwi ar fin dechrau gweithio fel gweithiwr cefnogol gyda Fforwm Ieuenctid Cymru ar Ddatblygiad Cynaliadwy, ac dwi'n gwybod bod llawer o bobl brwdfrydig a galluog iawn yn rhan o hynny. Wyt ti'n cofio ble gwelaist yr adroddiad?

Madrwyddygryf- mae compost yn gret. Newydd wagio fy min compost gyntaf diwrnod o'r blaen!

[Gai Toms]

Macsen: Os wyt ti'n byw yn dinasoedd smoggy Lloegr neu cymoedd diwydianol y de ti'n mynd i bryderu mwy am y peth nag os wyt ti'n byw ymysg mynyddoedd Eryri.

Deall bod mwy o lygredd yn cael ei greu mewn ardaloedd poblog, ond tydi hynny ddim yn golygu bod pobl ardaloedd gwledig yn poeni llai. Mae pawb ar yr un ddaear yndi? Mae pawb sy'n 'llygru' yn gyfrifol am y newid da ni'n weld yn yr hinsawdd, dinas neu beidio.

[Macsen]

Deall bod mwy o lygredd yn cael ei greu mewn ardaloedd poblog, ond tydi hynny ddim yn golygu bod pobl ardaloedd gwledig yn poeni llai. Mae pawb ar yr un ddaear yndi? Mae pawb sy'n 'llygru' yn gyfrifol am y newid da ni'n weld yn yr hinsawdd, dinas neu beidio.

Ia mae hynny'n glir, fy mhwynt i oedd bod canlyniadau diffyg parch tuag at yr amgylchedd yn fwy amlwg mewn ardaloedd diwydianol nag mewn ardaloedd gwledig. Mae newid hinsawdd yn broses byd-eang - ond mae'n un araf, a mae pobol yn fwy tebygol o ymateb i'r realiti o'u cwmpas na rhagfynegiadau gan wyddonwyr.

[Rhys Llwyd]

Rheswm amlwg pam fod ddim mwy o Gymry Cymraeg yn poeni am yr amgychedd ydy ein bod ni ddim eto wedi diogelu ein iaith nac ein rhyddid. Gellid deall pam fod hynny yn cael blaenoriaeth oherwydd ei fod en agosach at yr asgwrn ac hefyd gan nad yw'r Saeson yn gorfod poeni am achub eu hiaith ac am dorri yn rhydd mae ganddyn nhw fwy o amser ar eu dwylo i achub yr amgylchedd.