Dwy erthygl dda ynglŷn â'r Gymraeg fel iaith gymunedol

[Hedd Gwynfor]

Keeping communities is the key to Welsh language’s survival
Menna Machreth - walesonline.co.uk

The Welsh language is under more threat than ever
Barry Taylor - waleshome.org

[Duw]

Jest yn mynd i ddangos beth ma pawb yn gwbod yn barod - cynnydd mewn siaradwyr, gostyngiad mewn cymunedau gyda'r mwyafrif yn siarad Cymraeg. Trist, ond eto i gyd - pwy sy ar fai? Ni - stim pwynt rhoi'r bai i gyd ar fewnfudwyr, er eu bod yn chwarae'u rhan. Cymry Cymraeg - rhai yn symud allan (brain drain); ddim yn siarad Cymraeg â'i gilydd; ddim yn siarad Cymraeg â'u plant; hala'u plant i ysgolion Saesneg; ddim yn mynnu ar adnoddau Cymraeg; ddim yn gwenud defnydd o adnoddau Cymraeg ...ac yn y blaen. Yn fy marn i, mae agwedd Cymry Di-Gymraeg wedi newid yn syfrdannol (o blaid yr iaith) dros y ddegawd neu ddwy diwethaf, lle mae siaradwyr Cymraeg yn ein cymunedau traddodiadol wedi mynd yn fwy apathetig. Mae'n rhaid dweud nid yw hwn yn wir am bob un wrth gwrs, ond dyna'r tuedd a welwn.

[huwwaters]

Jest yn mynd i ddangos beth ma pawb yn gwbod yn barod - cynnydd mewn siaradwyr, gostyngiad mewn cymunedau gyda'r mwyafrif yn siarad Cymraeg. Trist, ond eto i gyd - pwy sy ar fai? Ni - stim pwynt rhoi'r bai i gyd ar fewnfudwyr, er eu bod yn chwarae'u rhan. Cymry Cymraeg - rhai yn symud allan (brain drain); ddim yn siarad Cymraeg â'i gilydd; ddim yn siarad Cymraeg â'u plant; hala'u plant i ysgolion Saesneg; ddim yn mynnu ar adnoddau Cymraeg; ddim yn gwenud defnydd o adnoddau Cymraeg ...ac yn y blaen. Yn fy marn i, mae agwedd Cymry Di-Gymraeg wedi newid yn syfrdannol (o blaid yr iaith) dros y ddegawd neu ddwy diwethaf, lle mae siaradwyr Cymraeg yn ein cymunedau traddodiadol wedi mynd yn fwy apathetig. Mae'n rhaid dweud nid yw hwn yn wir am bob un wrth gwrs, ond dyna'r tuedd a welwn.

Ie a na. Bai'r Cymry Cymraeg a niwed fawr yn dwad gan gymdeithasau tai sy'n ail-leoli Saeson problemus mewn cymunedau Cymraeg. Y Rhyl yn ddigon o enghraifft. Ychwanega at hwn y cynghorau sir, yn enwedig Siroedd Ddinbyc, Y Fflint a Wrecsam, (gyd gyda chefnogaeth Y Cynlluiad!) sy'n ceisio adeiladau stadau o dai i gymudwyr yng Nghaer a Lerpwl.

Gweler:
http://www.merseydeealliance.org.uk/
http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/north_east/8405946.stm

[Duw]

Fel wedes i huw:

stim pwynt rhoi'r bai i gyd ar fewnfudwyr, er eu bod yn chwarae'u rhan

Nid yw'r Saeson yn mynd i ddiflanu dros nos ac nid yw pawb yng Nghymru yn mynd i ddysgu Cymraeg o fewn 50 o flynyddoedd. Mae'r bygythiad yn ein gwynebu nawr. Mae ishe i'r Cymru Cymraeg sefyll lan dros eu hunain hefyd. Wrth gwrs mae ishe edrych ar bolisiau adeiladu ac ati.

OND mae cywilydd 'da fi weud bod llawer ohonom yn rhy barod i rolo droso a siarad Sisneg pan fydd rhywun o fewn milltir sy ffili siarad Cymrag.

[bed123]

Rwyt yn hollol iawn gan ddweud bod llawer ohonom yn rhy barod i rolo droso a siarad Sisneg pan fydd rhywun o fewn milltir sy methu siarad Cymrag. Roeddwn i mewn grwp unwaith a daeth rhyw ddynes ddi-gymraeg atom. Fe wnes i gario mlaen siarad Cymraeg gyda fy ffrind, pan alwodd mi braidd yn 'ignorant.' Atebais yn nol wrth ddweud fod hi wedi byw yn Nghymru ers dros 30 mlynedd a heb dysgu gair o Gymraeg, felly pwy sy'n 'ignorant' go iawn?

Roeddwn yn Sweden chwech mlynedd yn ol, mynd i aros hefo ffrind yno am bythefnos. Roeddwn i hefo grwp o siaradwyr Swedeg a finna dallt rhun gair. Er roedd pawb yn gallu siarad Saesneg rhugl, roeddwn i derbyn y sefyllfa yn hollol, oherwydd yn Sweden roeddwn i. Felly ddylai fod yn Gymru, ond yn anffodus tydi hynny ddim yn digwydd. Gofynais i'n ffrind, be fuasa digwydd os fuaswn i symud i Sweden a gan mai bron pawb yno yn siarad Saesneg, fuaswn i ddim yn wneud yr ymdrech i ddysgu Swedeg ond siarad yn Saesneg. Ddwedodd o fuasa bobol yn colli mynedd a fi yn eitha sydyn. Rhyfedd o fyd yn tydi?

[Seonaidh/Sioni]

Wel na, dw i ddim yn credu mai mater o rolio drosodd a siarad Saesneg rhag ofn ydi hi, ond fydd hynny ddim o help mawr.

Dros y blynyddoedd, mae sawl cymuned wedi troi o fod yn "gymuned Gymraeg" i fod yn "gymuned Saesneg", ond tybed faint sy wedi troi'r ffordd arall? Rhaid ymofyn, ymddengys, sut byddid gwneud hyn. Beth sy tu ol i "seisnigeiddio", ac i ba raddau gellid defnyddio'r broses drachefn i gymreigio cymunedau?

Yma yn yr Alban, mae efallai 1% o'r boblogaeth yn gyfarwydd a'r Aeleg. Ar un adeg, bu ganolbwyntio o siaradwyr yr Aeleg mewn lleoedd fel yr Ynysoedd Heledd, Sgei ac ati ac, er mai bychan y canrifoedd, bu gymunedau Gaeleg digon diogel. Ond heddiw, gyda "fuadaichean" economaidd (ifeinc yn symud i ffwrdd i weithio ac ati) a chrachach cyfoethog yn symud i mewn, (a) mae pob cymuned Aeleg dan fygwth ofnadwy a (b) mae bron hanner o siaradwyr yr Aeleg yn byw mewn ardaloedd hollol Saesneg eu hiaith. Anodd mae gwybod beth i'w wneud amdani.

[Gorwel Roberts]

Yma yn yr Alban, mae efallai 1% o'r boblogaeth yn gyfarwydd a'r Aeleg. Ar un adeg, bu ganolbwyntio o siaradwyr yr Aeleg mewn lleoedd fel yr Ynysoedd Heledd, Sgei ac ati ac, er mai bychan y canrifoedd, bu gymunedau Gaeleg digon diogel. Ond heddiw, gyda "fuadaichean" economaidd (ifeinc yn symud i ffwrdd i weithio ac ati) a chrachach cyfoethog yn symud i mewn, (a) mae pob cymuned Aeleg dan fygwth ofnadwy a (b) mae bron hanner o siaradwyr yr Aeleg yn byw mewn ardaloedd hollol Saesneg eu hiaith. Anodd mae gwybod beth i'w wneud amdani.

Weithiau byddaf yn edrych ar BBC Alba ac mae yna bethau digon difyr ar y sianel yn enwedig pethau cerddorol ac mae is-deitlau wrth gwrs. Mae'n braf iawn cael cip ar ddiwylliant sydd yn amlwg yn dal i fod yn fyw ac yn fywiog yn yr Alban er gwaetha'r dirywiad.