Scots

[Cardi Bach]

Mae cyfaill yn gwaith wedi dod a hwn i'n sylw i.

Ar wefan Senedd yr Alban mae e, ac ma'r dudalen mewn amryw o ieithoedd - Saesneg, Gaeleg, a beth mae'n nhw'n alw'n 'Scots'.

Mae'n darllen fel tafodiaeth, ond mae Senedd yr Alban yn cyfeirio ato fel iaith.

O'n i'n ymwybodol fod yna iaith arall, sy'n tarddu o ieithoedd Scandinafia, yna dal i gael ei siarad gan ychydig yn yr Alban - ai hon yw e falle?

Beth y'ch chi'n feddwl?

Difyr de

[S.W.]

Maen sefyllfa ryfedd gyda'r iaith 'Scots'. Mae na gryn ffraeo wedi bod yn y wasg ynglyn a'r iaith - rhai yn dadlau nad yw hi'n iaith go iawn ond yn dafodiaith Saesneg, ond eraill yn dadlau ei fod yn iaith arwahan. Dwim yn meddwl bod modd profi'n iawn un ffordd neu'r llall. Mae'r iaith maen debyg yn fwy poblogaidd ar arfordir Dwyreiniol yr Alban (sydd yn gallu cysylltu'r ffactor Scandinafeg ti'n cyfeirio ato) rownd ardal Perth ayyb.

Mi roedd nain fy nghariad yn ei siarad fel 'iaith' gyntaf ond pan symudodd hi i Orllewin yr Alban bu'n rhaid iddi rhoi'r gorau iw siarad.

Os byddai'r mudiadau Gaeleg a Scots yn cydweithio yn hytrach nag ffraeo byddai'r ddau iaith mewn sefyllfa llawer cryfach.

[sanddef]

Nid yw Scots,a elwir hefyd Braid Scots (Broad Scots) yn tarddu o ieithoedd y Llychlyn (Scandinavia).
Mae'n tarddu,yn union fel y Saesneg,o iaith yr Eingl a'r Saeson (yn yr achos yma,yr ydym yn siarad am Eingl-Saeson a orestyngodd wlad y Gododdin,sef Lothian a hefyd yr ardal rhwng Lothian a Berwick ar lannau Mor y Gogledd),ac wedi cael wedyn dylanwadau oddi wrth y Normaniaid (Gwnaeth llawer o Normaniaid ymsefydlu yn Ne-Ddwyrain yr Alban-sef yr ardal Eingl-Seisnig.Yn wir mae'r teulu enwog De Bruce yn Normaniaid).
Datblygiad a ddigwyddodd yn gyfan gwbl tu mewn i'r Alban ydy'r iaith Scots,am y rheswm hwn y mae'n cael ei dosbarthu fel iaith ac nid fel tafodiaith.
Ychydig sydd yn ei siarad? Na,Cardi Bach,Mae mwyafrif pobl y Lallans (lowlands,ond hefyd enw arall ar yr iaith) yn ei siarad i raddau,er nad ydy pawb ohonynt yn gwybod hynny!
Scots ydy iaith Robert Burns.

[Cardi Bach]

Jiawl - diddorol.
Diolch i'r ddau ohonoch chi

[Mr Gasyth]

Ddos i ar dwas hwnne ychydig yn ol, ac a phob parch i'r Sgots a'u iaith on i'n meddwl fod o'n swnio fel Albanwr meddw yn siarad Saesneg.

[nicdafis]

Iaith yw hi, oni bai dy fod di'n meddwl taw tafodiaith yw Cernyweg a Llydaweg

Mae'n bosib darllen pethau fel <a href="http://www.yfinnie.demon.co.uk/contents4/thistle1.html">A Drunk Man Looks at the Thistle</a> heb ddefnyddio crib, ond prin iawn byddi di'n deall llawer ohoni:

I amma fou sae muckle as tired deid dune
It's gey and hard wark coupin gless for gless
Wi Cruvie and Gilsanquar and the like,
And I'm no juist as bauld as aince I wes.


The elbuck fankles in the coorse o time,
The sheckle's no sae souple, and the thrapple
Grows deef and dour: nae langer up and doun
Gleg as a squirrel speils the Adam's apple.

[sanddef]

Mae dosbarthu Scots yn iaith yn lle tafodiaith y Saesneg yn gyffelyb i sefyllfa ieithyddol y Llychlyn,lle nad oes fawr o wahaniaeth rhwng Svensk (Swedeg),Norsk (Norwyef),a Dansk (Daneg),yn enwedig rhwng Norsk a Dansk (gellir gweld Vigo Mortensen yn siarad Daneg i ffans Lord of the rings yn Oslo,Norwy,ar Appendix 2 o Return of the king special addition,heb angen cyfieithydd).

Sefyllfa arall ydy'r un yn Iwgoslafia,ond un hollol wleidyddol,sydd yn dosbarthu'r Groateg a'r Serbeg yn ieithoedd ar wahan,er mai Serbo-Croateg ydynt ill dwy!

[Mr Gasyth]

Mae dosbarthu Scots yn iaith yn lle tafodiaith y Saesneg yn gyffelyb i sefyllfa ieithyddol y Llychlyn,lle nad oes fawr o wahaniaeth rhwng Svensk (Swedeg),Norsk (Norwyef),a Dansk (Daneg),yn enwedig rhwng Norsk a Dansk (gellir gweld Vigo Mortensen yn siarad Daneg i ffans Lord of the rings yn Oslo,Norwy,ar Appendix 2 o Return of the king special addition,heb angen cyfieithydd).

Sefyllfa arall ydy'r un yn Iwgoslafia,ond un hollol wleidyddol,sydd yn dosbarthu'r Groateg a'r Serbeg yn ieithoedd ar wahan,er mai Serbo-Croateg ydynt ill dwy!

Wel mae yna wahaniaeth rhwng Serbeg a Chroateg yn fod un yn defnyddio'r wyddor Rufeinaidd a'r llall y Cyrileg. Ond ar lafer, ie, yr un ydi'r ddwy.

Dewis gwleidyddol yn aml iawn ydi os mai iaith neu tafodiaeth y gelwir rhywbeth. mae Fflemeg yn 'iaith' er mai ychydig o wahaniaeth sydd rhyngddi a'r Iseldireg. Ychydig o wahaniaeth sydd rhwng y ddwy iaith hon a'r Almeneg a siaredir dros y ffin, ond fe'u hystyrir yn ieithoedd gwahanol. Ond wedyn ystyrir Almaeneg yn un iaith er ei bod yn amrywio'n fawr o un pen y wlad i'r llall, am y rheswm gwleidyddol mai un gwlad ydyw.

Petai Cymru, LLydaw a Chernyw wedi bod yn un gwlad, efallai mai un iaith yr ystyrid y 'Frythoneg' o hyd. A petai Cymru wedi'w rhannu yn ddwy yn wleidyddol, mae'n digon posib yr ystyrid y tafodieithoedd yn ieithoedd ar wahan.

[Emrys Weil]

Mae yna broblem o hyd efo continwwm ieithyddol o geisio cael cytundeba r beth sy'n gwneud iaith wahanol. Yn aml, fel y dywed Sanddef, gwleidyddiaeth sy'n bwysig. Ys dywedodd yr hen ddihareb Jiddisch, beth yw iaith ond tafodiaith gyda byddin. Ond mae yna ddimensiwn gwleidyddol arall ar waith hefyd, sef y modd y mae'r rhai sydd a grym gwleidyddol yn cymryd arnynt mai eu dull nhw o siarad yw'r un "cywir" a'r modd y maent yn dirmygu amrywiaethau fel ffyrdd "anghywir" neu "israddol" o siarad. Ceir hyn yn aml yn y Gymraeg, lle mae 'na bobol sydd a'r iaith berta' glywsoch chi yn dishmoli eu hiaith eu hun ar y sail nad yw gystal a iaith y teledu / y capel / northwels ayyb. Mae hyn yn feicrocosm o agwedd daeog rhai Cymry Cymraeg at yr iaith o'i chymharu a Saesneg. Mater o hunan barch a balchder yw hi.

Am Scots, mae hi'n iaith a gydnabyddir yn iaith ar wahan gan lywodraeth Prydain dan gyfraith ryngwladol. Am fwy o wybodaeth, ewch yma:

linc

[sanddef]

Dewis gwleidyddol yn aml iawn ydi os mai iaith neu tafodiaeth y gelwir rhywbeth. mae Fflemeg yn 'iaith' er mai ychydig o wahaniaeth sydd rhyngddi a'r Iseldireg. Ychydig o wahaniaeth sydd rhwng y ddwy iaith hon a'r Almeneg a siaredir dros y ffin, ond fe'u hystyrir yn ieithoedd gwahanol. Ond wedyn ystyrir Almaeneg yn un iaith er ei bod yn amrywio'n fawr o un pen y wlad i'r llall, am y rheswm gwleidyddol mai un gwlad ydyw.

Fel siaradwr Almaeneg fy hun rhaid dweud bod yr Iseldireg yn annealladwy i siaradwr Almaeneg ond yn debyg i Plat-Deutsch.

Mae tafodiaith Berlin a Brandenburg yn ddealladwy i siaradwr Almaeneg safonol (mae'n mor wahanol fel y mae Scots o Saesneg),a gellir dweud yr un am dafodieithoedd eraill yr Almaen,ac eithrio Bayerisch,tafodiaith Bafaria,sydd,fel Almaeneg y Swistir,yn annealladwy i bawb.