Yr Iaith Maori

[Pencrwban]

Pwy wedi clywyd o'r Iaith Maori?

Rydw i'n ei dysgu hi ym mhrifysgol. Mae hi'n dod o Seland Newydd/Aotearoa a mae hi'n siarad ers y bobl faori. Mae hi'n diddoreb achos te/nga=yr yng nghymraeg. Mae'r berfau yn dod ar dechrau'r ddedfryd. hi a fo/fe=ia ym Maori, felly dim ryw ym Maori.

Oes holiadau 'da ti am faori?

[Tegwared ap Seion]

'Chydig o ddiddordeb gen i! Mae ffrind oedd yn 'rysgol efo fi yn ddinesydd yma ac yn Seland Newydd (Aotearoa?). Difyr iawn gweld bod ei phasbort yn gwbwl ddwyieithog!

[nicdafis]

felly dim ryw ym Maori.

Sut maen nhw wedi goroesi mor hir 'te?

Sori, ond ys dywed y Sais, Words have gender; people have sex.

Ond am bedantiaid ieithyddol, sy heb ffrindiau, heb sôn am gariadon.

[Rhys]

Bues i Aotearoa y llynedd. Mae brawd fy nghariad wedi symud draw yna a priodi Kiwi. Dim ond yn rhan ogleddol Ynys y Gogledd fues i, er bues lawr i Rotorua ble mae'r iaith yn weledol ar arwyddion siopau ac asiantaethau llywodraethol. Glywes i ddim Moari yn cael ei siarad yno ar y stryd, er ymwelwyr oedd rhan fwyaf o bobl yng nghanol y dref.

Pa ran o Aotearoa wyt ti'n byw Pencrwban?

[Gwahanglwyf Dros Grist]

felly dim ryw ym Maori.

Sut maen nhw wedi goroesi mor hir 'te?

Sori, ond ys dywed y Sais, Words have gender; people have sex.

Ond am bedantiaid ieithyddol, sy heb ffrindiau, heb sôn am gariadon.

Cenedl, mun, cenedl.

[caws_llyffant]

Kia Ora ( Aotearoa) Ia ora na ( Tahiti), Aloha ( Hawaii) Pencrwban !

Mae gen i ddiddordeb mawr yn yr iethoedd Polynesian . Roedd Cook yn medru dallt y Maori , diolch i Tupaia ei gyfieithydd o Tahiti . Mae'r iethoedd Polynesian yn debyg iawn felly . Mae'r Melanesians yn cael lot mwy o drafferth i ddallt yr iethoedd eraill Melanesian . Diddorol i weld bod y Melanesians o Caledonia Newydd yn defnyddio gair Polynesian i siarad am eu hunain - Kanak . A mae'r pobol Fiji yn edrych fel Melanesians , ond mae'r iaith Fiji yn iaith Polynesian .

Ac wrth gwrs , trwy'r gair Polynesian 'kumura' ( sweet potato) , mae na lot o bobl wedi trio profi bod y Polynesians yn dwad o'r de America yn wreiddiol ....( mae nhw'n rong ; mae genetics yn dangos bod nhw'n dwad o Taiwan )

Dwi o hyd yn bangio on am y peth , ond mae'r geiriadur (1844) y Cymro H.W. Williams yn dal i fod yn bwysig iawn yn Aotearoa . Mae'r Maori yn galw'r geiriadur ma ' Te Wiremu' , neu 'Y Williams' . Run peth yn Tahiti ; mae'r geiriadur Tahiteg y Cymro John Davies yn dal i fynd .

Mae'r psycho-linguistics yr iethoedd Polynesian tu ôl i'r amserau yn ddiddorol dros ben . Mua a muri er enghraifft . Ond , yn Tahiti , mae'r pobl ifanc yn defnyddio'r syniadau Ffrangeg yr amserau pan mae nhw'n siarad Tahiteg . Bechod . Ydi'r Maori ifanc yn wneud yr un peth hefo'r syniadau Saesneg tu ôl i'r amserau ?

Mae na air Polynesian yn y Gymraeg wrth gwrs - tatw , tattoo yn Saesneg , tatouage yn Ffrangeg , tatuaje yn Sbaeneg .... Mae'r gair 'vahiné' (Tahiteg) yn ran o'r iaith Ffrangeg , mae o yn y Robert . Vahine ( neu wahine yn Maori) = merch .


Te Wahine no Weera xxx

[Pencrwban]

Bues i Aotearoa y llynedd. Mae brawd fy nghariad wedi symud draw yna a priodi Kiwi. Dim ond yn rhan ogleddol Ynys y Gogledd fues i, er bues lawr i Rotorua ble mae'r iaith yn weledol ar arwyddion siopau ac asiantaethau llywodraethol. Glywes i ddim Moari yn cael ei siarad yno ar y stryd, er ymwelwyr oedd rhan fwyaf o bobl yng nghanol y dref.

Pa ran o Aotearoa wyt ti'n byw Pencrwban?

Rydw i'n dod o Taranaki, ond rydw i'n byw ym Palmerston Gogledd. Lle rydw i'n efrydu Bioleg Planhigyn. Mae'r Brifysgol yn o'r enw Massey University.

Nö Taranaki au, engari e noho ana au kei Papaioea. Tênå hea e ako ana au i Koiora otaota. Ko Massey University te ingoa o te wananga.

Maori i eiriau Cymraeg
au - i, fi
engari - ond
noho - byw (ond nid hollol yr amser)
kei - yn, am
Tênå - dyma
hea - lle, ble
ako - efrydu, dysgu
koiora - bioleg
otaota - planhigyn, llysieuyn
ingoa - enw
wananga - prifysgol

Dyna bymtheg llythyrau ym Maori. Dyn nhw:
h k m n p r t w ng wh a e i o u
h fel h yng nghymraeg ond yn un dialect mae hi'n fel ' yn hawai'i
k fel c
m fel m
p fel p
r fel r yng nghymraeg
t fel t yng nghymraeg
w fel w yn Saesneg
ng fel ng yng ngymraeg ond nid fel ng ym finger yn Saesneg
wh fel ff
a fel a yn far yn Saesneg
e fel e yn steer yn Saesneg
i fel i ym fi
o fel o ym more yn Saesneg
u fel w yng Nghymraeg


NB: Alla i ddim ysgrifennu macronau ar y cyfrifiadur 'ma, felly rydw i wedi defnyddio marcau random ar y llafariaid.

[HBK25]

Kia Ora

It's too orangy for crows!

[nicdafis]

(Sori am bedatiaeth ddoe. )

Faint o wahaniaeth sydd rhwng gwahanol tafodieithau Maori? Ydw i'n iawn i feddwl taw dim ond un iaith frodorol sydd yn Aotearoa, yn hytrach na channoedd sy yn Awstralia a taw hyn sy'n gyfrifol am statws gweddol yr iaith?

[Pencrwban]

(Sori am bedatiaeth ddoe. )

Faint o wahaniaeth sydd rhwng gwahanol tafodieithau Maori? Ydw i'n iawn i feddwl taw dim ond un iaith frodorol sydd yn Aotearoa, yn hytrach na channoedd sy yn Awstralia a taw hyn sy'n gyfrifol am statws gweddol yr iaith?

Am leiaf bach na Chymraeg rydw i'n meddwl. Fel y tafodieithiau mwy felly na eraill.

Mae n am ng 'da Tuhoe. Mae ' am h ac w' am wh 'da Taranaki a Wanganui. Mae k am ng 'da Ngai Tahu. Mae tafodieithiau llawer yn defnyddio geiriau gwahanol am y pethau unrhyw. Er rydw i'n ei meddwl nhw defnyddio'r adeiladau iaith sylfaenol unrhyw.

Mae'n ddrwg 'da fi. Mae fy Maori ddim yn gwala gynnyddus i gyfieithu'r bost 'ma i Maori.

Ychwaith ydy fy nghymraeg