"Yr oedd"

[Hazel]

Yn Gymraeg ffurfiol iawn, dan ni'n defnyddio geiriau fel "yr oedd", "y mae", "yr ydyn", a.y.y.b. A ydw i'n iawn bod hyn dim ond digwydd yn frawddegau gadarnhaol? Hefyd, dim ond efo cystrawennau "bod" wrth gwrs. Dw i'n meddwl ei bod hi dim ond gweithio yn frawddegau gadarnhaol ac efo "bod". Iawn?

[Seonaidh/Sioni]

Wel, ble i ddechrau? Os tisho dadansoddi'r iaith, wel, mae'n sbort da ac yn helpu i raddau i'w dallt - ac weithiau'n egluro rhai o'r treigladau dieithraf. Ar lafar, heb feddwl, os on i eisiau deud rhywbeth fel "I didn't get", swn i'n deud "ches i ddim". Yn yr iaith lenyddol, efallai bydd neb yn sdwennu "Ni chefais". Ar lafar, dydy pobl ddim yn defnyddio'r geiryn "ni" yn aml - ond yn dal i wneud y treiglad llaes/meddal (treiglad Gaeleg) fod o'n peri. Ond nid dyna dy gwestiwn.

Cadarnhaol - y geiryn ydy "y" ("yr" o flaen llafariaid ac h) - dim treiglad.
Cyswllt (yn Saesneg, "which...") - y geiryn ydy "a", sy'n achosi treiglad meddal
==> rhaid cofio bod hyn fel " he saw the girl who came...", nid "he said [that] she came"
==> "gwelodd o'r eneth A DDAETH", "dwedodd o Y DAETH hi" (dywedodd o iddi ddod)
Negyddol - y geiryn ydy "ni" - gweler uchod.
Negyddol + cyswllt - y geiryn ydy "na" - treiglad fel "ni".

Ac mae hyn yn wir am bob berf - ond bod "bod" yn dipyn o eithriad...

Darllennaf lyfr - yn llawn, "Y darllennaf lyfr", ar lafar, efallai, "Darllenna' i lyfr" - ond wrth gwrs mae brawddeg fel hon mor brin ag "I read a book" yn Saesneg. Fel arfer "Rw i'n darllan llyfr", neu ba dafodiaith bynnag sy dda gen ti.

Eniwe, mae'n wir (y mae hi yn wir...) i "y/yr" gael ei ddefnyddio mewn ystyr cadarnhaol yn unig. Ond y'i geir, yn yr iaith ffroenuchel, o flaen pop berf gadarnhaol, dim yn unig i mewn pethau fel "y mae", "yr oedd", "y bydd" a rhannau eraill o "bod". Ac, wrth gwrs, dim ond pryd bydd y ferf yn cyflwyno'r frawddeg.

Mae'n hwyr, fi wedi blino, ti wedi cael hen ddigon erbyn hyn, swn i'n credu...

[Hazel]

Diolch. Byddaf yn darllen hwn a deall, mae'n debyg. Gobeithiaf beth bynnag.

[sian]

Seonaidh/Sioni - Dw i ddim yn deall yn iawn beth wyt ti'n dreio'i ddweud am "Darllennaf lyfr - yn llawn, "Y darllennaf lyfr" - wyt ti'n dweud bod "y" yn dod o flaen berfau heblaw "bod" ar ddechrau brawddeg? Os wyt ti, dw i ddim yn meddwl bod hyn yn iawn:
Peter Wynn Thomas, Gramadeg y Gymraeg, par 3.6, yn dweud mai dim ond o flaen ffurfiau presennol ac amherffaith "bod" mae "y(r)" yn digwydd a dyna fy mhrofiad innau hefyd.

[Kez]

Seonaidh/Sioni - Dw i ddim yn deall yn iawn beth wyt ti'n dreio'i ddweud am "Darllennaf lyfr - yn llawn, "Y darllennaf lyfr" - wyt ti'n dweud bod "y" yn dod o flaen berfau heblaw "bod" ar ddechrau brawddeg? Os wyt ti, dw i ddim yn meddwl bod hyn yn iawn:
Peter Wynn Thomas, Gramadeg y Gymraeg, par 3.6, yn dweud mai dim ond o flaen ffurfiau presennol ac amherffaith "bod" mae "y(r)" yn digwydd a dyna fy mhrofiad innau hefyd.

Cytuno'n llwyr Sian - nath Seonaidh/Sioni fy nhowlu odd ar fy echal yn llwyr. Own i'n moyn ateb nol ond down i ddim yn gwpod lle i ddechrau, ond fe dria i roi cynnig arni:

Mae'r 'y' neu'r yr' arbennig honno o flaen berf ond yn digwydd gyda'r ferf 'bod' yn ei ffurf gadarnhaol am a'r wn i ac mae'n hollol ddiystyr

yr wyf i - nid wyf i (ddim)

y mae ef - nid yw e (ddim)

yr oeddwn i - nid oeddwn i (ddim)

yr oedd - nid oedd e (ddim)

Rwyt ti, Hazel yn llygad dy le - paid di a drysu dy hunan wrth gymhlethu'r peth

Bysa 'y' o flaen berfau eraill yn golygu 'that' fel yn Daw dydd y bydd mawr y rhai bychain

[Seonaidh/Sioni]

Efallai - ond dw i wedi ei weld o'n ddigon aml.

[dawncyfarwydd]

do mae'n siwr yn y cyd-destun "rwy'n siglo megis bownsi casl bob tro y darllennaf lyfr", ond ar ddechrau brawddeg er enghraifft "y darllennaf lyfr bob tro y byddaf yn siglo megis bownsi casl" mae o'n gwbwl anghywir.

[Hazel]

Diolch, Kez. Dw i'n deall rŵan. Roedd gen i eisiau cadarnhad.