Meddwl y Gynghanedd - Bobi Jones

[Gorwel Roberts]

Oce os nei di anfon y cyfeiriad ataf mewn neges breifat mi wnaf i hynny

[Dafydd Iwanynyglaw]

...ond dudwch wrtha' i mewn difrif calon, rwan, a oes angen darllen dim byd gafodd ei sgwennu ar ol 1600?

Ma sdwff Emyr Lewis a gwaith buddugol Mererid Hopwood werth eu darllen fel creadigaethau - ond dichon y bydda nhw'n gerddi o'r un safon hyd yn oed pataent yn rhydd neu yn vers libre. Mae na wahaniaeth dwi'n meddwl rhwng y beirdd dechnegol dda a phobol sy'n wirioneddol yn "poets" mewn ystyr nad yw'n hawdd ei ddweud yn Gymraeg, sef pobol sy'n cyfuno'r doniau technegol gyda sbarc greadigol efo gwrthrychau, themau a gwrthgyferbyniadau diddorol.

Beth fuasai'n ddiddorol yw astudiaeth uniongyrchol o'r gynghannedd drwy'r oesoedd yn eu chyd-destun wleidyddol - e.e. defnydd y (go)gynghannedd cyn 1282, ei dyrchafiaeth yn y 14eg ganrif, ei defnydd yn yr adwaith i'r Llyfrau Gleision yn y Eisteddfod, a'i defnydd fel rhan o wleidyddiaeth iaith ers y chwedegau.

Mi oedd yna erthygl trylwyr a dwfn ar lyfr R. M. Jones mewn cylchgrawn lenyddol flwyddyn diwetha - fedra i ddim cofio'r enw'n iawn... dimBOL? dimLOTOJOCS? Rwbath fel yna.

[Gorwel Roberts]

Mae'n ddiddorol be mae'n ddweud am ôl-foderniaeth, ei fod o'n anghyflawn fel ffordd o weld y byd a'i fod yn y bôn yn syniadaeth lled wallgo a bod cerdd dafod yn cynnig ffordd waelodol o weld y byd sy'n cyfannu pethau.

Clyfar iawn a ddim hollol ddi-hiwmor chwaith. Diolch byth tydi o ddim yn trio confyrtio fi oherwydd pe bai o'n trio defnyddio'r hyn sydd ganddo i ddweud i bregethu, byddwn i wedi rhoi'r llyfr o'r neilltu'n syth bin.

Mae angen chwyldro newydd ym myd cerdd dafod. O ble y daw hwnnw?